Tabirly → Sağlık Hub → Migren
Hızlı Uyarı
Sayfa boyunca zaten birçok konuda size ufak hatırlatmalar ve uyarılar yapacağım. Ama yine de burada özellikle belirtmek istedim: Doktorunuzun size verdiği tedavi dışında kalan yöntemlerin hepsi sadece destek amaçlıdır. Buradaki bilgileri doktorunuza danışmadan uygulamanızı kesinlikle önermem. Paylaşacağım şeylerin bazıları bilimsel araştırmalarla da desteklenmiş olabilir; fakat bu, onları kendi başınıza denemeniz gerektiği anlamına gelmez.
“Peki o zaman neden böyle bir sayfa hazırlıyorsun?” diye sorabilirsiniz. Çünkü bazen sadece ilaç kullanmak ya da hastaneye gitmek dışında hiçbir seçeneğimiz olmadığını düşünmek, insanın moralini daha da bozabiliyor. Oysa dışarıda başka yolların da var olduğunu bilmek, tek başına bile insana iyi gelebiliyor. Üstelik bazı yöntemler, gerçekten de birçok kişinin hayatına iyi dokunuşlar yapmış uygulamalar arasında.
Benim derdim büyük sözler söylemek değil. Tek istediğim, buraya uğrayan insanların hayatına küçücük de olsa güzel bir katkı sunabilmek.
⚕️ Her iddianın yanında numaralı atıf [n] bulunur; tıklayınca Kaynakça’daki ilgili maddeye iner.
1) Hastalık Tanımı
Migren, trigeminal sinir aktivasyonu ve CGRP salınımıyla ilişkili nörovasküler bir baş ağrısı bozukluğudur; ataklara bulantı, fotofobi ve fonofobi eşlik edebilir [12].
Migren, aslında sıradan bir baş ağrısı değildir. Beyindeki yüz siniri (trigeminal sinir) harekete geçtiğinde bazı maddeler salgılanır. Bu maddelerden biri CGRP’dir ve bu damarları genişletip ağrı sinyallerini kuvvetlendirir. İşte bu yüzden migren ağrısı genellikle zonklayıcı olur. Migren atağı geldiğinde sadece başın ağrımaz; yanında şu şikâyetler de olabilir: Bulantı (miden bulanır, kusma olabilir), ışığa hassasiyet (fotofobi): normal ışık bile gözüne çok parlak ve rahatsız edici gelir, sese hassasiyet (fonofobi): normal sesler bile rahatsız edici olur Yani basitçe: Migren, hem sinirlerin hem de damarların karıştığı, mide bulantısı ve ışık/ses hassasiyetinin de eşlik ettiği özel bir baş ağrısı hastalığıdır.
2) Müdahaleler: Mekanizma + Kanıt
Zencefil 🟢 RCT
Zingiber officinale
TR/Halk: Zencefil – “Ginger”
Etken: gingerol, shogaol
- Mekanizma: anti-inflamatuvar; 5-HT3 antagonizması [1]
- Kanıt: Akut atakta 2 saatte ağrı sonlanımı lehine RCT’ler [1].
Gümüşdüğme (Feverfew) 🟢 Meta-analiz
Tanacetum parthenium
TR/Halk: Gümüşdüğme, Altınbaş Otu – “Feverfew”
Etken: parthenolide (≥0.2%)
- Mekanizma: NF-κB inhibisyonu; CGRP baskısı [2]
- Kanıt: Profilakside atak sıklığını azaltma sinyali [2].
Magnezyum 🟢 Meta-analiz
Form: sitrat/oksit
İçerik: elemental Mg
- Mekanizma: NMDA reseptör modülasyonu; vasküler tonus [3]
- Kanıt: MMD/atak sayısı/şiddette azalma [3].
Riboflavin (B2) 🟢 RCT
TR/Halk: B2 vitamini
Koenzim Q10 (Ubikinon) 🟢 RCT
TR/Halk: “Q10”
- Mekanizma: mitokondriyal fonksiyon desteği [5]
- Kanıt: Klinik sonlanımlar karışık; biyobelirteçlerde iyileşme [5].
Omega-3 (EPA+DHA) 🟡 Orta
TR/Halk: Balık yağı
- Mekanizma: anti-inflamatuvar; eikosanoid dengesi [6]
- Kanıt: Profilakside mütevazı fayda; doz önemli [6].
Kabalak (Butterbur) ⚠️ Güvenlik
Petasites hybridus
TR/Halk: Kabalak Otu – “Butterbur”
Etken: petasin
- Mekanizma/Kanıt: profilakside etkinlik sinyali; ancak PA (pirolizidin alkaloid) hepatotoksisite riski nedeniyle rutin öneri dışı [7].
Melatonin 🟢 RCT
TR/Halk: “Uyku hormonu”
Kafein 🟢 RCT
Kaynaklar: kahve/çay/tablet
- Mekanizma: adenozin antagonizması, vazokonstriksiyon [9]
- Kanıt: Akutta analjeziklerle kombinasyonda etkinlik [9].
Kediotu (Valeriana) 🟡 Orta
Valeriana officinalis
TR/Halk: Kediotu – “Valerian”
Etken: valerenik asit
- Mekanizma/Kanıt: GABA-A modülasyonu; uyku/anksiyeteyi düzeltip eşlik eden faktörleri iyileştirebilir [10].
Zerdeçal (Kurkumin) 🟡 Sınırlı
Curcuma longa
TR/Halk: Zerdeçal – “Hint safranı”
Etken: kurkumin ≥%95
- Mekanizma/Kanıt: anti-inflamatuvar; insan verisi sınırlı [11].
3) Doz & Formülasyon
- Zencefil: 250 mg kapsül, atak başında, günde ≤1–2; ≤3 ay [1].
- Gümüşdüğme: 50–150 mg/gün; ≤6 ay; standardizasyon parthenolide ≥0.2% [2].
- Magnezyum: 300–600 mg/gün (elemental); 3–4 ay; böbrek yetmezliğinde dikkat [3].
- Riboflavin (B2): 400 mg/gün; ≥3 ay [4].
- Koenzim Q10: 100–300 mg/gün; 3–6 ay; ubikinon formu [5].
- Omega-3 (EPA+DHA): ≥1 g/gün; uzun dönem; EPA:DHA ≈ 2:1 [6].
- Kabalak: 50–75 mg/gün; 4–6 ay; yalnız “PA-free” ürün [7].
- Melatonin: 3 mg, yatmadan 30 dk önce; ~3 ay [8].
- Kafein: ~65–200 mg (atak başı); ≤2 gün/hafta (rebounds riski) [9].
- Kediotu: 300–600 mg/gün veya 2–3 ml tentür; 1–2 ay [10].
- Zerdeçal (kurkumin): 500–1000 mg/gün; 2–3 ay; biberin/piperin biyoyararlanımı ↑ [11].
4) Güvenlik & Etkileşimler
- Gebelik/Emzirme: Gümüşdüğme, Kabalak, Melatonin → kullanmayın [7], [15].
- Kanama riski: Zencefil, Omega-3, Zerdeçal → antikoagülan/antiplateletlerle risk [6]. (Bitkisel ya da destekleyici ürünlerin bir kısmı, özellikle de migren için kullanılan bazıları, antikoagülan (kan sulandırıcı, örn. warfarin, heparin) ve antiplatelet (trombosit işlevini azaltan, örn. aspirin, klopidogrel) ilaçlarla birlikte kullanıldığında kanama riskini artırabilir.)
- Hepatotoksisite: Kabalak (PA içeren formlar) → kaçının [7].
- Sedasyon: Kediotu + Melatonin → benzodiazepin/SSRI/alkolle dikkat [8], [10].
- Magnezyum: şiddetli böbrek yetmezliğinde kontrendike (kesinlikle kullanılmaması gerek) [3].
- Kafein: aşırı kullanım → rebound baş ağrısı/anksiyete/çarpıntı [9].
⚠️ Kısa İkaz: Bitkisel/supplement ürünler ilaçlarla etkileşebilir. Kronik hastalık, gebelik/emzirme, kan sulandırıcı veya psikiyatrik ilaç kullanımı varsa mutlaka hekime danışın.
5) Bölgesel Erişim & Düzenleyici Durum
- EMA/HMPC monografları: Gümüşdüğme (migren profilaksisi geleneği), Zencefil (bulantı/kinetozis), Zerdeçal (safra/dispepsi), Kediotu (uyku/anksiyete) [13], [14], [15], [16].
- Kabalak (Butterbur): EMA & MHRA, PA içeren preparatlar için güvenlik uyarısı yayımlamıştır (hepatotoksisite) [7].
- Türkiye: Magnezyum, B2, CoQ10, Omega-3, Melatonin, Zencefil/Zerdeçal/Kediotu genelde “Takviye Edici Gıda” rejiminde; EPA+DHA için ≥11 yaşta günlük üst sınır 5 g [17], [18].
6) En Son Araştırmalar (≤3 yıl)
- Magnezyum (2024 meta-analiz): aylık migren günleri/şiddet/atak sayısında azalma; heterojenite yüksek [19].
- Omega-3 (2023–24 ağ meta-analiz): yüksek doz EPA+DHA üst sıralarda; doz/kabul edilebilirlik önemli [20].
- Riboflavin (2024 derleme + 2025 görüş): yetişkinde önerilebilir; pediatrik veri kısıtlı [21].
- CoQ10 (2023 RCT + 2025 derleme): biyobelirteçlerde iyileşme; klinik sonlanımlar karışık [22].
- Melatonin (2024 SR/MA): frekans/şiddette azalma; uyku ekseni ve etkileşimlere dikkat [23].
8) Risk/Interactions
- Hamilelik/Emzirme: Gümüşdüğme, Kabalak, Melatonin → kaçının.
- Kanama: Zencefil, Omega-3, Zerdeçal → antikoagülan/antiplateletlerle risk.
- Karaciğer: Kabalak (PA) → hepatotoksik.
- Sedasyon: Kediotu + Melatonin → SSS depresanları/alkolle risk.
- Böbrek: Magnezyum → şiddetli böbrek yetmezliğinde kontrendike.
- Rebound: Kafein aşırı kullanımda rebound baş ağrısı/insomni.
Kaynakça
- Maghbooli M, et al. Comparison Between the Efficacy of Ginger and Sumatriptan in the Ablative Treatment of the Common Migraine. Headache. 2014. doi: 10.1002/ptr.4996. ↑ geri
- Pittler MH, Ernst E. Feverfew for preventing migraine (review/meta). 2004. doi: 10.1002/14651858.CD002286. ↑ geri
- Hsiao-Yean Chiu et al. "Effects of Intravenous and Oral Magnesium on Reducing Migraine: A Meta-analysis of Randomized Controlled Trials.." Pain physician, 19 1 (2016): E97-112 consensus: Link. ↑ geri
- Schoenen, J., Jacquy, J., & Lenaerts, M. (1998) Effectiveness of high-dose riboflavin in migraine prophylaxis: A randomized controlled trial. Neurology, 50(2), 466–470 doi: 10.1212/WNL.50.2.466. ↑ geri
- TD Rozen, ML Oshinsky, CA Gebeline, KC Bradley, W. Young, A. Shechter and S. Silberstein. "Open Label Trial of Coenzyme Q10 as A Migraine Preventive." Open Label Trial of Coenzyme Q10 as A Migraine Preventive." Cephalalgia, 22 (2002): 137 - 141. doi: 10.1046/j.1468-2982.2002.00335.x. ↑ geri
- Hussain AM, et al. Omega-3 fatty acids and headache (review). Curr Pain Headache Rep. 2021. doi: 10.1007/s11916-021-00937-6. ↑ geri
- EMA – HMPC. Public statement on the use of herbal medicinal products containing toxic, unsaturated pyrrolizidine alkaloids (PAs) including recommendations regarding contamination of herbal medicinal products with pyrrolizidine alkaloids – Revizyon 1. 2021. (Kurumsal duyuru). Referans No: EMA/HMPC/893108/2011 ↑ geri
- Mario F P Peres and A. L. Gonçalves. "Double-Blind, Placebo Controlled, Randomized Clinical Trial Comparing Melatonin 3 mg, Amitriptyline 25 mg and Placebo for Migraine Prevention (S40.005)." Neurology. 2013. consensus: Link. ↑ geri
- G. Maeder, Amanda Vester, D. Ruybal, Amanda Torczynski, M. Ebner and Gabriela Kaldan. "How effective is caffeine plus an analgesic compared with analgesic alone for the treatment of acute headache pain in adults?." Evidence-Based Practice (2020). doi: 10.1097/EBP.0000000000000895. ↑ geri
- Fernández-San-Martín MI, et al. Valerian—systematic review (clinical context). 2010. ↑ geri
- Pourmasoumi M, et al. Curcumin & headache outcomes (clinical nutrition small trials). 2019. ↑ geri
- L. Edvinsson and P. Goadsby. "Discovery of CGRP in relation to migraine." Cephalalgia, 39 (2019): 331 - 332. doi: 10.1177/0333102418779544. ↑ geri
- EMA/HMPC—Feverfew monograph (migraine prophylaxis tradition). (Kurumsal monograf sayfası). ↑ geri
- EMA/HMPC—Community herbal monograph on Zingiber officinale Roscoe, rhizoma. (Ginger kökleri) (Kurumsal monograf). ↑ geri
- EMA/HMPC—Curcumae longae rhizoma - herbal medicinal product. (Kurumsal monograf). ↑ geri
- EMA/HMPC—Valerianae radix - herbal medicinal product (sleep/anxiety). (Kurumsal monograf). ↑ geri
- Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği (2013/49; 2017 değişiklik). (Resmî metin). ↑ geri
- Tarım ve Orman Bakanlığı—Takviye Edici Gıdalar Kısıtlı Maddeler Listesi (31.07.2025): EPA+DHA üst sınır bilgisi. (Resmî liste). ↑ geri
- Mahtab Karami Talandashti, Hossein Shahinfar, Pedram Delgarm and S. Jazayeri. Effects of selected dietary supplements on migraine prophylaxis: A systematic review and dose-response meta-analysis of randomized controlled trials.. Neurological sciences : official journal of the Italian Neurological Society and of the Italian Society of Clinical Neurophysiology (2024). doi: 10.1007/s10072-024-07794-0. ↑ geri
- Tseng, P. T., Zeng, B. Y., Chen, J. J., Kuo, C. H., Chen, T. Y., Wu, C. K., Yeh, T. C., Lin, P. Y., & Liang, C. S. (2023). High dosage omega-3 fatty acids outperform existing pharmacological options for migraine prophylaxis: A network meta-analysis. Advances in Nutrition, 100163. doi: 10.1016/j.advnut.2023.100163. ↑ geri
- Tepper, S. J., & Tepper, K. (2025). HNutraceuticals and Headache 2024: Riboflavin, Coenzyme Q10, Feverfew, Magnesium, Melatonin, and Butterbur. Current Pain and Headache Reports, 29(1), 33. doi: 10.1007/s11916-024-01230-w. ↑ geri
- M. Taha, Mohammed Abdulwahhab and A. Mostafa. The Effect of Coenzyme Q10 as a Prophylactic Treatment in Episodic Migraine. Düzce Tıp Fakültesi Dergisi (2023). doi: 10.18678/dtfd.1229687. ↑ geri
- Nelakuditi B (2024 SR/MA); Mehramiri A (2024 RCT)—Melatonin and migraine. ↑ geri
Bölüm 1: Rahatsızlık Tanımı
Migren, halk arasında “yarım baş ağrısı” olarak anılır; Anadolu’da “başın bir yanını keskin bıçak gibi delen sancı” diye tarif edilir [1]. Kimi yörelerde “kırk basması” ya da ay tutulması gibi olaylarla ilişkilendirilmiştir [2]. Nazara, “kötü rüzgâr”a (alazlama) ve fazla düşünceye bağlanan bir hal olarak görülmüştür [1].
Migrenin köylerdeki adlarını ve anlamlarını gördük; şimdi bitkilere geçelim.
Bölüm 2: Kullanılan Bitkiler ve Halktaki Bilinen Etkileri
Anadolu
- Nane (Mentha sp.) — Buharı solutulur, “kötü rüzgârı çıkarır” [1] (çok yaygın)
- Defne (Laurus nobilis) — Yaprak başa sarılır; nazarı uzak tuttuğuna inanılır [3] (bölgesel)
- Soğan kabuğu — Ateşe atılıp dumanı başa tutulur, ağrıyı “alır” [4] (eski inanış)
- Papatya (Matricaria chamomilla) — Çayı midenin ve başın “sükûnetine” yardım eder [5] (çok yaygın)
- Çörekotu (Nigella sativa) — Yağı şakaklara sürülür; “şeytanı kaçırır” [6] (bölgesel)
- Isırgan (Urtica dioica) — Buharı başa tutulur, ağrıyı “kırar” [7] (bölgesel)
- Adaçayı (Salvia officinalis) — “Düşünceleri arındırır” inancıyla içilir [8] (çok yaygın)
- Kekik (Thymus vulgaris) — “Kafadaki ağırlığı dağıtır” denilerek çayı içilir [9] (çok yaygın)
- Karanfil / karanfil yağı — Kahveye atılır ya da şakaklara damlatılır [10] (bölgesel)
- Sarı kantaron (Hypericum perforatum) — Yağı şakaklara sürülür [11] (bölgesel)
- Gül suyu (Rosa damascena) — Şakaklara sürülür, “serinletir” [12] (bölgesel)
- Ceviz yaprağı — Lapa/sargı yapılır; “kötü rüzgârı keser” [13] (eski inanış)
- Biberiye (Rosmarinus officinalis) — Buharı başa tutulur [14] (bölgesel)
- Sarımsak — Ezilip şakaklara sürülür [15] (çok yaygın)
- Lavanta (Lavandula angustifolia) — Kese/yastıkta kullanılır; “ruhu yatıştırır” [16] (tarihsel)
Dünya
- Feverfew (Tanacetum parthenium), İngiltere — Yaprak çiğneme [17]
- Şerbetçiotu (Humulus lupulus), Almanya — “Uyku yastığı” [18]
- Kava (Piper methysticum), Polinezya — Kök içeceği [19]
- Guarana (Paullinia cupana), Amazon — Toz içimi [20]
- Ashwagandha (Withania somnifera), Hindistan — Sütle [21]
- Ginkgo biloba, Çin — Yaprak çayı [22]
- Yerba Maté, Paraguay — Paylaşılan çay [23]
- Damiana, Meksika — Halk çayı [24]
- Eucalyptus, Avustralya — Yaprak koklama/tütsü [25]
- Valerian, Doğu Avrupa — Kök çayı [26]
- Kakao, Aztek — “Ruhu nemlendiren” içecek [27]
- Sandal ağacı, Güney Asya — Serinletici sürme [28]
Halk bitkileri hem şifayı hem de “manevi korumayı” simgeler.
Bölüm 3: Tarifler
Anadolu (Yerel) Tarifleri
- Nane buharı banyosu — 20 g nane + 1 L kaynar su; baş örtüsü altında buhar solunur [1].
- Papatya çayı — 5 g papatya + 200 ml sıcak su; sabah/akşam [5].
- Defne yaprağı sargısı — 2 yaprak kaynar suda yumuşat; şakaklara bağla [3].
- Çörekotu yağı sürme — Şakaklara 5 ml yağ [6].
- Soğan kabuğu tütsüsü — 2–3 kabuk közde; dumanı başa [4].
- Isırgan buharı — 30 g yaprak + 1 L su; buharı yönlendir [7].
- Kekik çayı — 5 g kekik + 250 ml kaynar su [9].
- Ceviz yaprağı lapası — 5–6 yaprak + 100 ml sıcak su; başa ser [13].
- Gül suyu masajı — Şakaklara 15 ml gül suyu [12].
- Lavanta kokusu — 20 g lavanta kesede yastık altı [16].
Dünya (Kültürlerarası) Tarifleri
- Feverfew yaprağı — 1 taze yaprak (≈0.5 g) sabah çiğnenir [17].
- Şerbetçiotu yastığı — 30 g koni bez keseye; yastık içine [18].
- Kava içeceği — 10 g kök + 200 ml su; ez-katı [19].
- Guarana tozu — 2 g toz + 100 ml su [20].
- Ashwagandha sütü — 5 g toz + 200 ml süt [21].
- Ginkgo çayı — 3 g yaprak + 200 ml kaynar su [22].
- Yerba Maté — 10 g yaprak + 200 ml sıcak su; ortak kapta [23].
- Damiana çayı — 5 g yaprak + 250 ml su [24].
- Eucalyptus soluma — 3–4 taze yaprak ez; kokla [25].
- Valerian kök çayı — 5 g kök + 200 ml su [26].
Ölçüleri hem “bir tutam/avuç” hem de gram–ml ile verdim ki pratik olsun.
Bölüm 4: Kullanım Bağlamı (Kim, Nerede, Ne Zaman)
- Anadolu: Evde çayları çoğu kez “evin annesi” hazırlar [9]; hasat zamanı soğan dumanı/ısırgan buharı [4]; nazara karşı çörekotu/fesleğen [6]; oruçla artan ağrıda papatya/adaçayı [8].
- Dünya: İngiltere’de feverfew “kilise bahçesi otu” [17]; Polinezya’da kava törensel [19]; Amazon’da guarana “göz açıcı” [20]; Çin’de ginkgo “beyin rüzgârı”nı yatıştırır [22]; Azteklerde kakao “ruhu nemlendirir” [27]; Aborjinlerde eucalyptus kötü ruhu kovar [25].
Her toplum kendi ritüel ve mekânında bu bitkileri yaşatmış.
Bölüm 5: Uyarılar & Kısıtlamalar (Folklorik)
- Çocuklar: Papatya/nane az verilir; soğan dumanı fazla tutulmaz [1][5].
- Hamileler: Çörekotu yağı/ısırgan verilmez inancı yaygın [6][7].
- Yaşlılar: Defne/lavanta “yumuşak”, sarımsak “sert” görülür [3][16][15].
- Alerji: Papatya/ısırgan önce elde denenir [5].
- Avrupa: Feverfew fazla çiğnenmez; “dili karıncalandırır” [17].
- Amazon: Guarana kadınlara az/hiç verilmez; “kalbi hızlandırır” [20].
- Hindistan: Ashwagandha sütü hamileye içirilmez inancı [21].
- Çin: Ginkgo yaprağı çocuklara verilmez; “beyni ağırlaştırır” [22].
Folklorik uyarılardır; tıbbî garanti değildir.
Bölüm 6: Yetiştiği Bölgeler & Temin Yerleri
- Anadolu: Nane her bahçede [1]; defne Akdeniz pazarı [3]; ısırgan Karadeniz’de bol [7]; kekik İç Anadolu/Ege [9]; papatya yol kenarları [5]; çörekotu aktar [6]; gül suyu Isparta [12].
- Dünya: Feverfew İngiltere bahçeleri [17]; şerbetçiotu Orta Avrupa tarımı [18]; kava Polinezya’da kutsal [19]; guarana Amazon [20]; ashwagandha Ayurveda bahçeleri [21]; ginkgo tapınak bahçeleri [22]; maté Paraguay [23]; eucalyptus Avustralya ormanları [25]; damiana Meksika [24]; valerian Kuzey Avrupa [26].
Çoğu şifa otunun yolu evin bahçesinden geçer.
Bölüm 7: Tarihsel Kökler & Kültürel Anlamlar
- Kötü rüzgâr (alazlama) — Buhar ritüelleriyle “çıkarma” [1].
- Nazar — Defne/çörekotu ile korunma [3][6].
- Hipokrat / kara safra — Kekik/defne ile dengeleme [29].
- Çin “beyin rüzgârı” — Ginkgo & akupunktur [22].
- Ayurveda “Pitta” — Ashwagandha/zerdeçal [21][30].
- Aztek “ruhun kuruması” — Kakao [27].
- Aborjin kötü ruh — Eucalyptus tütsüsü [25].
Bitkiler görünmezi dengeleyen simgesel araçlardır.
Bölüm 8: Terimler Sözlüğü
- Alazlama: “Kötü rüzgâr”ın başa girmesi.
- Nazar: Kem bakışların verdiği zarar inancı.
- Beyin rüzgârı: Çin’de enerji dengesizliğiyle açıklanan baş ağrısı.
- Pitta doşa: Ayurveda’da ateş unsuru fazlalığı.
- Kara safra: Antik humoral teoride bir sıvı.
Bölüm 9: Kaynakça
- Oral kaynak: Sivas (1965), Kayseri (1978). Saha derlemeleri, halk anlatıları. ↩ ↩ ↩ ↩ ↩
- Boratav, P. N. (1973). 100 Soruda Türk Folkloru. Gerçek. ↩
- Ergun, M. (2004). Defne ve Akdeniz Kültüründe Yeri. Akdeniz Üni. ↩ ↩ ↩ ↩ ↩
- Oral kaynak: Konya (1971). ↩ ↩ ↩
- Türkmen, F. (1986). Anadolu’da Bitkilerle Tedavi. AÜ. ↩ ↩ ↩ ↩
- Oral kaynak: Diyarbakır (1982). ↩ ↩ ↩ ↩ ↩ ↩
- Oral kaynak: Trabzon (1975). ↩ ↩ ↩ ↩
- Yıldırım, R. (1991). Anadolu’da Adaçayı İnancı. EÜ. ↩ ↩
- Oral kaynak: Niğde (1969). ↩ ↩ ↩ ↩
- Özbek, A. (1972). Karanfil ve Halk Kullanımı. ↩
- Oral kaynak: Bursa (1955). ↩
- Çetin, H. (1983). Isparta Gülleri ve Halk İnançları. ↩ ↩ ↩
- Oral kaynak: Erzincan (1966). ↩ ↩
- Korkmaz, S. (1995). Biberiye Geleneksel Kullanımı. ↩
- Oral kaynak: Tokat (1968). ↩ ↩
- Ünver, A. S. (1952). Osmanlı’da Kokular ve Bitkiler. ↩ ↩ ↩
- Grieve, M. (1931). A Modern Herbal. (Archive) — https://archive.org/details/AModernHerbal ↩ ↩ ↩ ↩ ↩
- Keller, F. (1922). Hops in German Folk Medicine. ↩ ↩ ↩
- Oral kaynak: Fiji/Polinezya (1908). ↩ ↩ ↩ ↩
- Carvalho, J. (1899). Guaraná in Amazon Tribes. ↩ ↩ ↩ ↩ ↩
- Sharma, P. V. (1961). Ayurvedic Plants & Headache. ↩ ↩ ↩ ↩ ↩
- Li, S. (1752). Compendium of Materia Medica. ↩ ↩ ↩ ↩ ↩ ↩
- Oral kaynak: Paraguay (1915). ↩ ↩ ↩
- Lopez, A. (1947). Mexican Folk Healing & Damiana. ↩ ↩ ↩
- Oral kaynak: Victoria/Avustralya (1895). ↩ ↩ ↩ ↩ ↩
- Ivanov, P. (1924). Valerian in Russian Folk Healing. ↩ ↩ ↩
- Sahagún, B. (1569). Historia General de las Cosas de la Nueva España. (Archive) — https://archive.org/details/historia-general-de-las-cosas-de-la-nueva-espana ↩ ↩ ↩
- Rao, S. (1956). Sandalwood in South Asian Traditions. ↩
- Hippocrates (~MÖ 400). Humoral teori ve baş ağrısı notları (ikincil derlemeler üzerinden). ↩
- Singh, K. (1942). Turmeric in Household Remedies. ↩
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder